Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Nedir (GSYİH)?

Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH), belirli bir zaman diliminde bir ülke sınırları içinde üretilen tüm mal ve hizmetlerin toplam parasal veya piyasa değeridir. GSYİH, piyasada satılmak üzere üretilen mal ve hizmetlerden oluşur ve ayrıca hükümet tarafından sağlanan savunma veya eğitim hizmetleri gibi bazı piyasa dışı üretimi de içerir.

Gayri safi yurtiçi hasıla diğer makroekonomik verileri (faiz kararları, enflasyon…) doğrudan etkilediği için çok önemli bir veridir.

GSYİH Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP)

Doğrudan bir GSYİH ölçüsü olmasa da ekonomistler, gerçek çıktının, gerçek gelirin ülkeler arası karşılaştırmalarını yapmak için yerel fiyatlardaki ve yaşam maliyetlerindeki farklılıkları ayarlayan bir yöntem kullanarak bir ülkenin GSYİH’sının uluslararası dolar cinsinden nasıl ölçüldüğünü ve yaşam standartlarını görmek için SAGP’ye bakar. 

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Türleri

Nominal GSYİH

Nominal GSYİH, hesaplamasında cari fiyatları içeren bir ekonomideki ekonomik çıktının bir değerlendirmesidir. Diğer bir deyişle, büyüme rakamını artırabilecek enflasyon veya fiyat artış oranı hesaplama dışında tutulmamaktadır. Nominal GSYİH’ da sayılan tüm mal ve hizmetler, o yıl içinde fiilen satıldığı fiyatlarla değerlenir.

Nominal GSYİH, ülkelerin GSYİH’lerini tamamen finansal terimlerle karşılaştırmak için yerel para birimi veya ABD doları cinsinden döviz piyasası döviz kurları üzerinden değerlendirilir.

Nominal GSYİH, aynı yıl içindeki farklı üretim çeyreklerini karşılaştırırken kullanılır. İki veya daha fazla yılın GSYİH’sını karşılaştırırken, gerçek GSYİH kullanılır. Bunun nedeni, aslında, enflasyon etkisinin ortadan kaldırılması, farklı yılların karşılaştırmasının yalnızca hacme odaklanılmasına izin vermesidir.

Reel GSYİH

Reel GSYİH, bir ekonomi tarafından belirli bir yılda üretilen mal ve hizmet sayısını yansıtan, enflasyonun veya deflasyonun etkisini zaman içindeki çıktı eğiliminden ayırmak için fiyatların yıldan yıla sabit tutulduğu, enflasyona göre ayarlanmış bir ölçüdür. .

Artan fiyatlar, bir ülkenin GSYİH’sini artırma eğilimindedir, ancak bunun, üretilen mal ve hizmetlerin nicelik veya kalitesinde herhangi bir değişikliği yansıtması gerekmez.

Örneğin, bir ekonomide 1 yılda 10 araba üretildiğini ve bu arabaların her birinin değerinin 100.000 TL olduğunu varsayalım, bu durumda GSYİH 1.000.000 TL olacaktır. Gelecek yıl üretilen toplam araç sayısı değişmez ve araç fiyatı 110.000 TL’ ye çıkarsa ekonominin nominal olarak %10 büyüdüğü ancak reel büyüme olmayacağı söylenebilir.

GSYİH Büyüme Oranı: GSYİH büyüme oranı, bir ekonominin ne kadar hızlı büyüdüğünü ölçmek için bir ülkenin ekonomik çıktısındaki yıldan yıla (veya üç ayda bir) değişimi karşılaştırır. Genellikle yüzde oranı olarak ifade edilen bu önlem, ekonomik politika yapıcılar için popülerdir çünkü GSYİH büyümesinin enflasyon ve işsizlik oranları gibi temel politika hedefleriyle yakından bağlantılı olduğu düşünülmektedir.

GSYİH enflasyonu etkiler mi?

Yüksek bir GSYİH verisinin enflasyonda artışa neden olması beklenebilir. Çünkü ekonomik refahın arttığı dönemlerde, büyüyen ekonomide düşük işsizlik, ücret artışı ve işgücü talebinde artış meydana gelecektir. Bu faktörler insanların satın alma gücünün artmasına neden olmaktadır. Bu, mal ve hizmetlere olan talebin artmasına neden olur. Bunun sonucunda enflasyon yükselir.

Enflasyon yükseldiğinde, parasal değer düştüğü için insanlar daha fazla para harcarlar. Bu da kısa vadede GSYİH’nın daha da artmasına neden olur.

İstikrarlı bir ekonomik ortam için enflasyon ve GSYİH büyümesi arasındaki hassas dengenin kurulması şarttır.

GSYİH nasıl hesaplanır?

GSYİH genellikle üç temel yöntemle belirlenir.

1. Harcama yaklaşımı

Harcama yaklaşımı, ekonomiye katılan farklı grupların harcamalarını hesaplar. En fazla kullanılan hesaplama yöntemidir. Bu yaklaşım aşağıdaki formül kullanılarak bulunur:

GDP=C+G+I+NX (X-M)

C: Tüketici harcamaları

G: Hükümet harcamaları

I: Yatırım

NX: Net İhracat

2. Üretim (çıktı) yaklaşımı

Üretim yaklaşımı temelde harcama yaklaşımının tam tersidir. Üretim yaklaşımı, ekonomik faaliyetlere katkı sağlayan girdilerin maliyetlerini ölçmek yerine ekonomik çıktının toplam değerini ölçer. Ancak süreçte tüketilen ara mallarının (malzeme ve hizmet gibi) maliyeti hesaplamaya dahil edilmez, bunun yerine yaratılan katma değer hesaplamaya dahil edilir.

GSYİH = P x Q

P: Mal ve hizmet fiyatı

S: Mal veya hizmetin miktarı

3. Gelir yaklaşımı

Gelir yaklaşımı, üretim faktörlerinin nihai mal ve hizmetleri üretirken elde ettiği gelirleri ölçen bir GSYİH hesaplama yöntemidir.

Burada emek, toprak, sermaye, girişimcilik gibi sıralanan üretim faktörlerinden elde edilen ücret, kira, kâr ve faiz gelirleri toplanır. Diğer bir deyişle, gelir yaklaşımı ile GSYİH hesaplaması, bir ekonomideki ekonomik faaliyetler sonucunda elde edilen gelirlerin toplanmasıyla bulunur. Ayrıca, işletmelerin kullandıkça yıpranma eğilimi gösteren ekipmanların yenilenmesi için ayırdıkları bir karşılık olan amortisman da milli gelire eklenir. Bunların hepsi bir araya geldiğinde bir ulusun gelirini oluşturur.

Özet olarak, gelir yaklaşımında aşağıdaki formül kullanılmaktadır:

GSYİH = W + P + I + R + D + IT – S

W: Ücret

P: Kâr

I: Faiz

R: Rant

D: Amortisman

BT: Dolaylı Vergiler

S: Sübvansiyonlar

Hangi Ülke En Yüksek GSYİH’ya Sahiptir?

Dünyada en yüksek GSYİH’ye sahip iki ülke Amerika Birleşik Devletleri ve Çin’dir. Ancak sıralamaları, GSYİH’yı nasıl ölçtüğünüze bağlı olarak değişir. Nominal GSYİH’yi kullanan ABD, 2021 itibariyle 23,32 trilyon dolarlık GSYİH ile birinci sırada gelirken, Çin’deki 17,73 trilyon dolar.

Ancak birçok ekonomist, bunun yerine satın alma gücü paritesi GSYİH’yı ulusal zenginlik ölçüsü olarak kullanmanın daha doğru olduğunu savunuyor. Bu metriğe göre Çin, 27,31 trilyon $’lık 2021 GDP Purchasing Power Parity (GSYİH Satınalma gücü Paritesi) ile aslında dünya lideri ve onu 23 trilyon $’lık ABD takip ediyor. (The World Bank)

GSYİH verileri piyasaları nasıl etkiler?

Bu veriler, ülkenin bütün finans birimlerine doğrudan etki eder. Sadece işletmeler değil, merkez bankaları da ne tür bir para politikası uygulayacaklarına karar verme süreçlerinde büyüme oranı ve diğer GSYİH istatistiklerini kullanırlar. Burada, büyüme hızı yavaşlıyorsa ekonomiyi canlandırmak için genişletici bir para politikası uygulanabilirken, büyüme hızı güçlüyse enflasyonu önlemek için ekonomiyi yavaşlatmak için para politikası araçları kullanılabilir.

Ekonominin büyümesinin beklendiği dönemlerde şirketlerin toplam çıktılarının artacağı düşünüldüğünden borsalar bundan olumlu etkilenmektedir.

Bununla birlikte, GSYİH’nın piyasa üzerindeki etkisi genellikle sınırlıdır. Çünkü bu veriler geriye dönük verilerdir. Yani, verilerin yayınlandığı dönem ile büyümenin gerçekleştiği zaman arasında önemli bir zaman farkı vardır. Bu etkinin sınırlı olmasına neden olur.

Ancak, gerçek rakamların beklentilerden önemli ölçüde farklı olması durumunda, GSYİH verileri yeni beklentiler yaratarak piyasalar üzerinde etkili olabilir.

Ayrıca, GSYİH ekonominin sağlığı ve büyümesinin doğrudan bir göstergesi olduğundan, işletmeler GSYİH’yı iş stratejileri için bir rehber olarak kullanabilirler.

Ülke GSYİH Verileri için Küresel Kaynaklar

Dünya Bankası, en güvenilir web tabanlı veritabanlarından birine ev sahipliği yapmaktadır. GSYİH verilerini takip ettiği en iyi ve en kapsamlı ülke listelerinden birine sahiptir. Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Ekonomik Görünümü ve Uluslararası Mali İstatistikler gibi çoklu veritabanları aracılığıyla GSYİH verilerini de sağlar.

GSYİH verilerinin bir diğer oldukça güvenilir kaynağı, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’dür (OECD). OECD yalnızca tarihsel veriler sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda GSYİH büyümesini de tahmin ediyor. OECD veri tabanını kullanmanın dezavantajı, yalnızca OECD üyesi ülkeleri ve birkaç üye olmayan ülkeyi takip etmesidir.